Ruhsal Liderlik
Bir önceki yazımda, iş yaşamında ruhsallığı ele almıştım. Bu yazıda da ruhsal liderlik konusuna giriş yapacağız.
Ruhsal liderlik, iş yaşamında ruhsallık halinin sağlanması ve korunması için önemli bir unsur.
Web sayfamın Çözümler sekmesinde yer alan “Ruhsal Liderlik Programı”nın metninde şöyle bir ifade kullanmıştım:
“Ruhsal Liderlik bana göre, bir “yapma” halinden çok, bir “olma” hali. Bunu bir görev gibi
yapamazsınız. İçselleştirirsiniz. İçten, kalbinizden gelir.”
Ruhsal liderlik, tam da böyle bir şey. Bu konuda Bothwell diyor ki: “Bir bireyi değiştirebilmek
için, öncelikle kendini nasıl değiştirebileceğini bilmelisin.” (1983, The Art of Leaderhip)
Marcic ise şöyle der: “Ruhsal gücün kaynağı; politik güç yerine sevginin kullanılmasıdır.” (1997)
Fry (2005), çalışanlar açısından bakıldığında, ruhsallığın yaşandığı iş yerlerinde çalışanların daha verimli çalıştıklarını, bunun da daha az baskı ve korkudan kaynaklandığını, ayrıca daha etik bir havanın bulunduğu yerlerde insanın çalışmaya daha çok isteklendiği ve bu isteğin de içten geldiğini, yani doğal olduğunu savunmaktadır. (2009, Kurtar, Ş. Ruhsal Liderlik Ölçeği…)
Tüm bunlar bizi şu ortak noktada buluşturuyor: Ruhsal liderlik, salt teknikle değil; kalp ve ruhla, içtenlik ve sevgiyle var olan bir liderlik halidir.
Ruhsal Liderlik Neyi Amaçlar?
Ruhsal liderliği anlamak için bu bölümde sosyal bireyin varlığının temel unsurlarına ve gereksinimlerine odaklanacağız.
Moxley, ruhsal liderliğin temelinde yer alan dört ana unsurdan söz eder:
1. Beden
2. Akıl
3. Kalp
4. Ruh
“İş Yaşamında Ruhsallık” başlıklı yazımda Hawthorne Çalışmaları’ndan söz etmiştim. Aslında bundan tam 100 yıl önce çalışan; beden, akıl, kalp ve ruhu ile bütün olarak kabul edildi. Ancak devamında etkin ve kalıcı uygulamalar yeterince geliştirilemedi ya da daha doğru bir deyişle, 100 yıl öncesinden bu yana yapılan çalışmalar, bugünün iş dünyası koşullarında yeterli gelmiyor.
Bugünün iş dünyasında, bireyin yaşamda anlamı bulması ve mutlu olması için bu dört unsurun birlikte uyum ve denge içinde işlemesini gözetmek gerekiyor.
Buradaki mutluluk kavramına, Seligman ile kısaca değinmek isterim:
Seligman mutlulukla yaşam ilişkisini şöyle kurar: Üç tür yaşamdan söz eder: Güzel yaşam, iyi yaşam ve anlamlı yaşam. Güzel yaşam haz ile ilişkilidir ve en düşük düzeydeki mutluluktur. İyi yaşam; başarılı olduğumuz, kendimizi yeterli hissettiğimiz alanlar ile ilişkidir ve bir üst düzeyde mutluluğa işaret eder. En üst düzey mutluluk için ise anlamlı bir yaşamı gerekliliğini vurgular ve anlamlı yaşamı, kişiler arası ilişkiler, hobiler, özgecil sevgi ve değerler, bilgelik, kişisel gelişim ve yaratıcılık gibi olgulardan beslenmenin var olduğu bir yaşam olarak tarif eder.
İşte Seligman’ın anlamlı yaşamı ve en üst düzey mutluluğu, yukarıda paylaştığım dört ana unsurun uyum ve denge halinde olması ile yaşamlarımıza gelir.
Birey, bedeniyle, aklıyla, kalbiyle ve ruhuyla bir bütün olarak doyumlu hissettiğinde, tüm parçaları ayrı ayrı bir bütün olarak varlığını onurlandırdığında anlamlı bir yaşam sürdüğünü hisseder.
Akıl, rasyonel düşünceyi temsil eder. Mantıklı düşünebilen, muhakeme yapabilen tarafımızdır. Kalp, duyguları temsil eder. Pek çok davranışımıza yön veren, aslında duygulardır. Ve ruh, spiritüel tarafımızı temsil eder. Burada “spiritüel” kavramı ile kastedilen yapıyı, “İş Yaşamında Ruhsallık” başlıklı yazımda okuyabilirsiniz.
Ruhsal liderlik, bu dört unsurun kendi içinde uyum ve dengede olması için, bireyin grupla olan uyum ve dengesini, bütünlük hissini, anlamlılık ve güven ihtiyacını yanıtlayacak bir çalışma ortamı ve ilişki yapısı üzerine çalışır.
Birey bu sayede, çalışma ortamını güvenli bir yuva gibi görebilir. Kendini oraya mensup hissetmek, bireyin kurmaya ihtiyaç duyduğu duygu bağları için gereklidir ve ruhsal liderlik bize bunu sağlar.
Ruhsal Liderlik kavramının yaratıcılarından Fry, bu konuda şöyle söyler:
Ruhsal liderlerin görevi farklılıklara açık bir örgüt ya da toplum yaratmak, bireye çağrıda bulunmak (calling), onlara aitlik hissini (membership) tattırmak ve takdir edilmesi yollarıyla çalışanın verimliliğini sağlamaktır (Fry, 2003).
Ruhsal Lider Olmak İçin Hangi Özelliklere Sahip Olmalısınız?
Bu bölümde, iş yaşamında ruhsallık ve ruhsal liderlik üzerine çalışmaları olan değerli isimlerin, ruhsal liderin sahip olması beklenen özellikleri ve ruhsal liderliğin doğasında olan dinamikler üzerine anektodlarını paylaşacağım:
Ruhsal liderlerin özelliklerine ilişkin şu ortak noktalara ulaşılmıştır (De Pree,1992; Covey, 1990; Fairholm, 1996, Kesken vd., 2005):
• Ortak “anlam” ve “değer” yaratma
• Sevgi duyma
• Vizyon oluşturma
• Yetki verme
• Eğitim ve gelişim olanakları sağlama
• Önsezilere verilen önemle risk alma
• Çalışanlarına ve kuruma hizmet etmek için duyulan derin istek
• Dönüşüme duyulan istek
• Hizmetkâr liderlik
Fry, ruhsal liderliğin, şu üç unsurun birlikteliği ile mümkün olduğunu savunur:
- Sevgi
- Öğrenme
- Rehberlik Etme
Sherri, ruhsal liderlerin özelliklerini şu şekilde sınıflandırır:
- Çevresindekiler için hedef belirlerken açık bir vizyon oluşturma
- Örgütün tüm bölümlerine anlam kazandırma kapasitesi ve etkili bir sistem oluşturmak için takım çalışmasına önem verme
- Örgütteki herkesi güçlendirme ve ilham verme yeteneği
- Hedefleri belirlemeden önce örgütün önemini vurgulama
- Derin değer duygusu ve güçlü ahlaki amaca dayalı kararlar almaya öncülük etme
Menon, ruhsal liderlik teorisini aşağıdaki dört bağlamda inceler:
- Ataerkil-mekanik bağlam (paternal-mechanistic): Kazan ya da kaybet ilkesini benimsemiş, iş dünyasının güçlü olanın kazandığına dayandırıldığı ve liderlerin zenginlik
yaratma üzerine odaklandığı 1960’lara kadar benimsenen, ancak izleri hala görülen bir liderlik anlayışıdır.
- İnsancıl bağlam (humanistic): Bu görüşte liderlerin amacı yine zenginlik yaratmaktır ancak “kazan-kazan” ilkesini benimsemektedir. Çalışanların da hassas bir şekilde yönetilmesi esastır. 1960-1980 arası benimsenen ve yine izleri hala görülen bir liderlik anlayışıdır.
- Bütüncül bağlam (holistic): Yine zenginlik yaratmak önemlidir ancak bu kez sadece örgütün sahipleri için değil, çalışanlar, müşteriler, rakipler, toplum, doğa ve gelecek kuşakları kapsayan tüm paydaşlar için zenginlik yaratmak gerekmektedir. Liderin görevi kontrolden çok katılımcı yetkilendirme olmalıdır. 70’lerin ortasından 90’lı yıllara kadar hüküm sürmüştür.
- Ruhsal-temelli bağlam (spiritual-based): 90’ların başında ilk üç liderlik anlayışının bir kombinasyonu oluşturulmuş ve sonrasında da ruhsallık temeline dayalı bir anlayış geliştirilmiştir. Bireyler kendi yaşam amaçlarını ve örgütün yaşam amaçlarını karşılama bilinç düzeyinde olmalıdır.
Bu özellikleri önümüzdeki süreçte daha detaylı olarak ele alacağım. Ruhsal liderin sahip olması gereken bu özelliklerin her biri kendi içinde ayrı bir oluşum süreci gerektiriyor.
Bürke Nazlı ÇINAR
Kaynakça:
Martin E. P. Seligman, Authentic Happiness, London: Nicholas Brealey Publishing, 2002, ss.250-260
Louis W. Fry, Jerry Biberman ve Len Tishler, (Ed.), Spirituality in Business: Theory, Practice, and Future Directions, New York: Palgrave, 2008, Spiritual Leadership: State-of-the-Art and Future Directions for Theory, Research, and Practice, Tarleton State University, College of Business Administration, http://www.tarleton.edu/Faculty/fry/ resources.html (19 Ağustos 2011), s.106.
Dennis Duchon ve Donde Ashmos Plowman, “Nurturing the Spirit at Work: Impact on Work Unit Performance”, The Leadership Quarterly, 2005, University of Texas, Department of Management, http://bus.utk.edu/mgt/faculty/ personal/plowman/documents/lq2005.pdf (19 Ağustos 2011), s.811.
Tracy E. Quinnine, “Spiritual Leadership within the Service Industry: A Phenomenological Study Interpreting the Spiritual Leadership Experiences of Eight Business Executives”, (Doktora Tezi, Capella University, 2007), PQDT veri tabanı, (17 Şubat 2013), ss.84-86.
R. Smith Sherri, “Spiritual Leadership as an Effective Leadership Style for the Public School Superintendent”, (Doktora Tezi, Duquesne University, School of Education, 2007), PQDT veri tabanı, (17 Şubat 2013), s.67.
Anahtar Kelimeler:
Ruhsal liderlik, iş yaşamında ruhsallık, işyeri ruhsallığı, spiritüel liderlik, sosyoloji insan kaynakları yönetimi